Đối với Tuyên Quang - một tỉnh miền núi giàu giá trị văn hóa, lịch sử và cảnh quan thiên nhiên đã và đang lựa chọn phát triển du lịch dựa trên nền tảng văn hóa bản địa, thông qua việc tổ chức các lễ hội đặc trưng, là hướng đi phù hợp, bền vững và có chiều sâu. Trong đó, Lễ hội Hoa Tam giác mạch và Lễ hội Thành Tuyên đã và đang trở thành hai điểm nhấn quan trọng trong quá trình định vị thương hiệu du lịch của tỉnh.

Kinh nghiệm cho thấy, nhiều quốc gia, nhiều địa phương không chỉ tổ chức lễ hội như một hoạt động văn hóa đơn lẻ, mà từng bước xây dựng lễ hội trở thành một phần bản sắc, một phần thương hiệu và một cấu phần trong chiến lược phát triển du lịch. Khi lễ hội hòa vào nhịp sống cộng đồng, trở thành ký ức chung và được truyền thông kể lại một cách nhất quán, thì hình ảnh địa phương cũng được khắc sâu trong tâm trí du khách. Tuyên Quang đã tiếp cận theo hướng đó khi lựa chọn tổ chức các lễ hội gắn chặt với điều kiện tự nhiên, không gian văn hóa và đời sống xã hội của địa phương. Thay vì dàn trải nhiều sự kiện, tỉnh tập trung phát triển những lễ hội có khả năng kể câu chuyện riêng về vùng đất, con người và khát vọng phát triển, qua đó từng bước hình thành bản sắc thương hiệu du lịch đặc trưng.

Lễ hội Hoa Tam giác mạch được hình thành từ chính tiềm năng, lợi thế tự nhiên của vùng cao Tuyên Quang. Không chỉ là một loài hoa gắn với điều kiện sinh thái đặc thù, hoa Tam giác mạch còn mang trong mình cốt cách tinh thần của cư dân miền núi: bền bỉ, giản dị và kiên cường. Hoa tam giác mạch vốn là loài hoa đặc trưng của vùng cao nguyên đá Đồng Văn. Hoa này bắt đầu nở vào khoảng tháng 10 đến tháng 12 hàng năm với những cánh hoa nhỏ xinh màu hồng phấn, tím nhạt, trắng xen lẫn đá núi tai mèo và dẫn chân du khách về với bản làng người Mông, Lô Lô, Pố Y…. Lễ hội hoa tam giác mạch chính thức được tổ chức lần đầu tiên vào năm 2014 với các hoạt động phong phú như: thưởng lãm những cánh hoa Tam giác mạch bạt ngàn trên sườn đồi, tím hồng trong sắc nắng thu; trải nghiệm không gian trình diễn văn hóa dân tộc của cộng đồng các dân tộc thiểu số đang sinh sống trên miền đá với các hoạt động thi trang phục dân tộc, thi làm bánh, thi thổi và múa khèn, thi dệt thổ cẩm, thi hát dân ca… Mùa hoa tam giác mạch đã trở thành một điểm đến du lịch nổi bật trong khu vực miền núi phía Bắc. Lễ hội thu hút lượng lớn du khách trong và ngoài nước đến tham quan, khám phá cảnh đẹp thiên nhiên, cũng như tìm hiểu về văn hóa, con người Tuyên Quang. Không chỉ là một sự kiện mang tính lễ hội, mà đây còn là dịp để thúc đẩy ngành du lịch địa phương phát triển mạnh mẽ hơn. Theo báo cáo lễ hội diễn ra từ tháng 9 đến tháng 12 hàng năm, là mùa thu hút khách du lịch đông nhất của tỉnh, mỗi mùa lễ hội địa phương thu hút trên 2 triệu lượt khách. Đặc biệt vào mùa lễ hội địa phương đã tiêu thụ lượng nông sản lớn, các loại hình dịch vụ ăn uống, nghỉ dưỡng, giải trí tăng mạnh tạo động lực quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương. Năm 2025 tỉnh Tuyên Quang đã được xác nhận chủ sở hữu bản quyền Lễ hội hoa Tam giác mạch. Để Lễ hội Hoa Tam giác mạch thực sự trở thành một sản phẩm thương hiệu mạnh, Tuyên Quang đã và đang giải quyết những thách thức đặt ra như: quy hoạch vùng trồng hoa một cách đồng bộ, bảo đảm tính ổn định và bền vững; nâng cao tính chuyên nghiệp trong tổ chức; đa dạng hóa các sản phẩm trải nghiệm gắn trực tiếp với hoa Tam giác mạch, từ canh tác, ẩm thực, thủ công mỹ nghệ đến các không gian văn hóa cộng đồng.

Nếu Lễ hội Hoa Tam giác mạch mang đậm dấu ấn của không gian văn hóa vùng cao, thì Lễ hội Thành Tuyên lại là sản phẩm văn hóa độc đáo hình thành từ chính đời sống đô thị và sự sáng tạo của cộng đồng dân cư. Xuất phát từ mong muốn tự thân của người dân, Lễ hội Thành Tuyên đã phát triển thành một sự kiện văn hóa – du lịch có sức lan tỏa rộng, trở thành dấu ấn riêng có của Tuyên Quang trong bản đồ lễ hội Việt Nam. Lễ hội Thành Tuyên ở Tuyên Quang bắt nguồn từ Tết trung thu đã có từ rất lâu và trở nên sôi động cùng với thời kỳ đất nước đổi mới. Trên cơ sở sự phát triển một cách tự nguyện, lâu bền với quy mô ngày càng mở rộng, từ năm 2008 thành phố Tuyên Quang đã tổ chức Lễ hội Thành Tuyên với quy mô cấp thành phố. Năm 2014, Lễ hội Thành Tuyên được nâng quy mô lên thành lễ hội cấp tỉnh và được duy trì tổ chức cho đến nay.  Điểm đặc sắc của Lễ hội Thành Tuyên nằm ở việc tôn vinh tinh hoa làng nghề, phát huy trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo dân gian, đặc biệt là tạo ra một không gian lễ hội giàu tính nhân văn, hướng tới trẻ em và gia đình. Chính yếu tố cộng đồng làm chủ thể đã giúp lễ hội tạo được cảm xúc, ký ức và sự gắn bó bền chặt giữa người dân, du khách và vùng đất. Lễ hội đã được Hội đồng Kỷ lục quốc gia trao 03 bằng công nhận kỷ lục Guiness Việt Nam: ,"Đêm hội Trung thu có nhiều mô hình đèn lớn nhất Việt Nam" (năm 2012);“Mâm cỗ Trung thu lớn nhất Việt Nam”(năm 2013); "Cặp đèn kéo quân lớn nhất Việt Nam" (năm 2016) và năm 2024 lễ hội Thành Tuyên đã được công bố bản quyền thuộc về tỉnh Tuyên Quang. Lễ hội Thành Tuyên diễn ra trong hơn một tháng từ tháng 7 đến tháng 8 âm lịch, lượng khách đến vui hội tập trung vào ngày cuối tuần, mỗi mùa lễ hội Tuyên Quang ước đón trên 1,5 triệu lượt khách. Cùng với sự phát triển về quy mô, Lễ hội Thành Tuyên cũng đặt ra những yêu cầu mới trong công tác quản lý và tổ chức, như bảo đảm trật tự an toàn giao thông, trật tự xã hội, kiểm soát tình trạng quảng cáo trá hình, ô nhiễm tiếng ồn và áp lực lên hạ tầng đô thị. Việc giải quyết hài hòa giữa bảo tồn giá trị cốt lõi của lễ hội và yêu cầu quản trị hiện đại là yếu tố then chốt để lễ hội phát triển bền vững.

Thực tiễn cho thấy, Lễ hội Hoa Tam giác mạch và Lễ hội Thành Tuyên không chỉ là hai sự kiện văn hóa riêng lẻ, mà là hai “trụ cột mềm” trong chiến lược xây dựng thương hiệu du lịch của tỉnh Tuyên Quang. Một bên đại diện cho không gian văn hóa vùng cao, thiên nhiên và bản sắc dân tộc; bên còn lại đại diện cho đời sống đô thị, sáng tạo cộng đồng và giá trị nhân văn đương đại. Sự bổ trợ này tạo nên một bức tranh thương hiệu du lịch đa chiều, hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Để phát huy hiệu quả hơn nữa, Tuyên Quang hướng tới cách tiếp cận lễ hội theo tư duy quản trị thương hiệu dài hạn, trong đó xác định rõ câu chuyện thương hiệu mà mỗi lễ hội kể lại; tăng cường liên kết vùng, liên kết sản phẩm du lịch; huy động đa dạng nguồn lực xã hội; lấy cộng đồng làm trung tâm và kiểm soát chặt chẽ các vấn đề về môi trường, giao thông, an ninh trật tự.

Có thể khẳng định, sự kiện văn hóa có thể chỉ diễn ra trong một khoảng thời gian ngắn, nhưng thương hiệu du lịch được tạo dựng từ những giá trị còn lại sau khi lễ hội khép lại – đó là ký ức, cảm xúc và hình ảnh đọng lại trong lòng du khách. Việc tổ chức Lễ hội Hoa Tam giác mạch và Lễ hội Thành Tuyên cho thấy Tuyên Quang đã và đang lựa chọn đúng hướng khi lấy văn hóa làm nền tảng, lấy cộng đồng làm chủ thể để xây dựng thương hiệu du lịch bền vững. Nếu tiếp tục được đầu tư bài bản, có tầm nhìn dài hạn và gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển chung, hai lễ hội này sẽ trở thành những “dấu hiệu nhận diện” tiêu biểu, góp phần nâng cao vị thế du lịch của Tuyên Quang trong giai đoạn mới.

                                                                                                                                                                    Nguyễn Hoài

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tuyên Quang