Thác Đầu Đẳng là một thắng cảnh nằm giáp ranh giữa xã Nam Mẫu (Ba Bể) với xã Đà Vị (Na Hang). Từ nhiều năm nay, địa danh nổi tiếng này được hai tỉnh Tuyên Quang và Bắc Kạn kết nối tour tuyến du lịch qua chương trình hợp tác du lịch “Qua những miền di sản Việt Bắc”. Du khách có thể tham quan hồ Ba Bể, thác Đầu Đẳng, Sông Năng rồi sang Hồ sinh thái Na Hang và ngược lại.
Cách thị trấn Chợ Rã khoảng 16km, nằm bên dòng sông Năng là nơi tiếp giáp giữa Bắc Kạn với tỉnh Tuyên Quang, thác Đầu Đẳng được hình thành nhờ dòng chảy của dòng sông Năng. Tại đây, dòng nước sông luồn dưới núi đá vôi Lũng Nham tạo thành động Puông và khi chảy đến địa phận bản Húa Tạng (xã Nam Mẫu) tiếp giáp tỉnh Tuyên Quang, mà theo tiếng Kinh là Đầu Đẳng thì bị hàng trăm tảng đá lớn nhỏ chặn lại với độ dốc chừng 500 m tạo nên dòng thác có vẻ đẹp hùng vĩ, ấn tượng này.
.jpg)
Du khách Đà Vị chụp ảnh lưu niệm tại Thác Đầu Đẳng.
Thác Đầu Đẳng chỗ có nước chảy xuống cao nhất là 53 m, đổ toàn bộ nước sông Năng xuống những khối đá vôi lớn nằm chồng lên nhau và chia làm 3 đoạn: Đoạn thứ nhất nước từ trên cao xối mạnh và khúc khuỷu; đoạn thứ hai, nước rẽ thành hai dòng; đến đoạn thứ ba, thác lại chảy lững lờ giữa những tảng đá, êm đềm và thơ mộng. Du khách sẽ rất ngạc nhiên, thú vị khi phía sau dòng sông hiền hòa bỗng hiện ra một thác nước hung hãn tung bọt trắng xóa.
Ông Chúc Y Và, dân tộc Dao, khu dân cư Nà Đèo, thôn Bản Lục, xã Đà Vị cho biết, cả ngày lẫn đêm tiếng thác vẫn vang xa hàng mấy km. Như vậy mọi người có thể hình dung ra một cột nước lớn đổ từ hồ cao Ba Bể, qua sông Năng xuống thác Đầu Đẳng dựng đứng toàn đá tảng, chảy vào Hồ sinh thái Na Hang. Chính sự nguy hiểm của con thác này, ngành du lịch Bắc Kạn đã cho làm lan can sắt, để hạn chế sự tò mò của du khách có thể dẫn đến nguy hiểm.
Anh Vi Văn Tuân, Bí thư Đoàn xã Đà Vị kể, trước kia có một con đường mòn men ngược sông Năng lên thác Đầu Đẳng, sang hồ Ba Bể. Nhân dân 2 xã Đà Vị và Nam Mẫu vẫn giao lưu với nhau bằng con đường mòn xuyên rừng quốc gia Ba Bể. Nhưng từ khi xây dựng Nhà máy thủy điện Tuyên Quang, cốt nước dâng cao ngập đường mòn. Giờ những hộ kinh doanh thuyền máy của xã đón khách đi thăm thác Đầu Đẳng, hồ Ba Bể từ bến cầu Đà Vị. Thuyền đi khoảng 45 phút là có thể đến được thác Đầu Đẳng. Sau đó du khách tiếp tục đi bộ theo con đường mòn bê tông rải sỏi khoảng 500 m là đến tầng thác đẹp.
Chị Ma Thị Nhiệm, thị trấn Na Hang cùng chồng con trải nghiệm một tour từ Tuyên Quang sang Bắc Kạn chia sẻ, thấy mọi người đi về bảo thác đẹp lắm nên chị cũng muốn đi. Chị thấy phấn khởi khi nghe tin Khu bảo tồn thiên nhiên Na Hang và Ba Bể đang làm hồ sơ chung trình UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới. Hai tỉnh đang hợp tác rất chặt với nhau trong chương trình hợp tác du lịch “Qua những miền di sản Việt Bắc”. Trong tương lai không xa khi doanh nghiệp tư nhân Xuân Trường (Ninh Bình) đang có hướng mở một con đường du lịch thuận tiện qua thác Đầu Đẳng nối Nam Mẫu với Đà Vị. Chắc chắn triển vọng du lịch nơi đây sẽ được đánh thức.
Theo ông Hà Văn Hoàn, Phó Chủ tịch UBND xã Đà Vị, xã tiếp giáp với 8 xã thì có 4 xã của Bắc Kạn. Tiềm năng du lịch của Đà Vị rất lớn với những thửa ruộng bậc thang tuyệt đẹp nằm kề sát với xã Hồng Thái. Xã có tiềm năng nuôi cá lồng, khai thác thủy sản lòng hồ, buôn bán giao thương tại chợ trung tâm Đà Vị. Đà Vị đang có hướng liên kết với xã Hồng Thái (Na Hang), Nam Mẫu (Ba Bể) tạo ra trung tâm du lịch cộng đồng, nhằm khai thác cảnh quan thiên nhiên, bản sắc văn hóa dân tộc của toàn vùng, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.